เสียงเบสที่ถูกต้อง เป็นอย่างไร

โดย...อ. ไมตรี ทรัพย์เอนกสันติ

เสียงทุ้มหรือเสียงเบสมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการฟังเพลงหรือดูหนัง เสียงเพลงหรือเสียงหนังที่ปราศจากหรืออ่อนเบส (ทุ้ม) จะฟังแล้วผอมบาง ขาดมวลและน้ำหนัก ชิ้นดนตรีจะขาดตัวตน มีขนาดผอมลง เสียงดีดดับเบิ้ลเบสจะเหมือนดีเซลโล่ เสียงแกรนด์เปียโนจะกลายเป็นอัพไรท์เปียโน เสียงเป่าแซ็กโซโฟนจะเหมือนเป่าฟลุ๊ต เสียงกลองใหญ่ทิมปานีจะเหมือนกลองทอมทอม เสียงนักร้องจะผอมและหนุ่มสาวขึ้นขาดเสียงลงท้อง เสียงเครื่องดนตรีไม้จะเหมือนเครื่องพลาสติก พูดง่ายๆว่าผิดเพี้ยนไปหมด ด้านโทนเสียง ความหวานโรแมนติกหรืออบอุ่น (WARMTH) จะหายไปบรรยากาศที่แผ่โอบตัวเราจะไม่มี ไม่รู้สึกเหมือนอยู่ในคอนเสิร์ตฮอลล์ การทิ้งตัวลงพื้นของเสียงต่ำลึกไม่มี ชิ้นดนตรีเหมือนลอยไม่ติดดิน ช่วงดนตรีขึ้นพร้อมกันหลายชิ้นจะสับสนปนเปกลืนกันไปหมดแยกแยะไม่ออกว่าอะไรเป็นอะไร ถ้าฮาร์โมนิกหรือความถี่คู่ควบหรือส่วนผสมของความถี่คู่ควบที่ต่างกันนี่เอง บอกให้รู้ว่านักร้องคนนี้อ้วนหรือผอม นี่เปียโนสไตน์เวย์ นี่ยามาฮ่า นี่พีทรอฟ ฯลฯ

นอกจากคุณภาพเสียงแล้ว ความถี่ต่ำช่วยให้เสียงฟังอิ่ม หนักแน่น มีพลัง มีความสะท้าน (เป็นการสัมผัสไม่ใช่ได้ยินอย่างเดียว) ช่วยให้เกิดความมันส์ เร้าใจ ฮึกเหิม สมจริง สำคัญมากต่อการดูหนังหรือฟังเพลงให้ได้อารมณ์

จะเห็นว่า ความถี่ต่ำ เป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง ถ้าหดหายไป อารมณ์,ความน่าฟังจะสูญสิ้นไปแทบหมด และแน่นอนความถี่ต่ำมิใช่แต่ให้อะไรที่แค่ตูมตาม โครมครามแต่เพียงอย่างเดียวเหมือนที่เข้าใจกัน

ความถี่ต่ำ (เบส,ทุ้ม) ที่ถูกต้องเป็นอย่างไร

1. ต้องราบรื่น ไม่โด่งหรือวูบตกไม่อู้ก้อง ต้องมีระดับเสมอกันตลอด ต้องครบ เรียกว่า ต้อง FLAT
2. ต้องลงได้ความถี่ต่ำลึก ลึกเท่าไรจึงจะพอ ปกติทั่วไปลึกระดับ 60 Hz ก็ถือว่าสอบผ่าน ครบพอเพียง แต่ถ้าลงได้ลึก กว่านั้นสิ่งที่ได้คือเสียงทุ้มที่มี ?ฐาน? ไม่ห้วน คือมันจะมีลูกตาม แต่ไม่ใช่สั่นคราง นั่นเป็นทุ้มที่สั่นค้างไม่กระชับถ้าทุ้มลงได้ลึกถึง 30 Hz เราจะรู้สึกถึงอณูอากาศมวลอากาศที่โอบตัวเรา ขากางเกงจะสั่นไหวเพิ่มความเร้าใจ ชวนติดตาม ถ้าดังๆจะเป็นความสะท้าน (Feeling)

ถ้าลงต่ำกว่า 20 Hz จะเริ่มรู้สึกว่าฝาห้องรอบตัวเรามีการยืดหดหรือขยับเข้า-ออก สนามเสียงโอบห่อหุ้มรอบตัวเรา ช่วยเพิ่มความตื่นเต้น ช่วยให้หัวใจสั่นสะท้าน เริ่มเขย่าทุกสิ่งรอบตัวเราให้สั่นไหว เสียงร้องหวาน โรแมนติกขึ้น อบอุ่นขึ้น ระวังทุ้มที่ยานคราง หรือสั่นครางค้างไม่จบเร็วไม่กระชับจะหลอกหูเหมือนทุ้มลงได้ลึกดี ซึ่งจริงๆไม่ใช่

1. บางคนเข้าใจผิดคิดว่าถ้าจะให้เบสมันส์ต้องจูนให้มันโด่ง เช่นแถวๆ 60Hz หรือ 120 Hz มันจะ ?กระทุ้ง? ดีเหมือนเบสชัดเป็นลูกๆ จริงๆแล้วผิดเพราะจะเข้าข่าย ONE NOTE BASS คือเหมือนการเดินเบสวิ่งอยู่แถวๆความถี่หลัก เดียว ?โน้ตตัวเดียว ไม่ได้เปลี่ยนสาย,คีย์ ฟังนานๆน่าเบื่อ ความจริงแล้วอยากได้เบสมันส์ๆต้องทำให้มันมีน้ำหนักทิ้งตัวลงพื้น,ทำให้หัวโน้ตคมชัดและชัน,หางโน้ตที่กระชับไม่ยานครางค้าง เสียงกระเด็นหลุดลอยออกมา เสียงมีตัวตนมีทรวดทรงบอกความอ่อนแก่,ดัง-ค่อยได้กว้าง ไม่ป้อแป้ ไม่อั้นหรือตื้อ
   ถ้าทำได้เหล่านี้ จะฟังทุ้มได้มันส์ โดยไม่ต้องทำเสียงโด่งหลอกหูให้น่าเบื่อ
2. ทุ้มที่ดีต้องล่องหน ต้องทำได้เหมือนเสียงทุ้มไม่ได้มาจากดอกทุ้ม (ตู้ซับ) แต่มาจากดอกกลางแหลมที่อยู่ด้วยกันต้องวิ่งไปมาในเวทีเสียงได้ตามที่ควรจะเป็น ไม่ใช่เสียงแช่อยู่ตรงดอกวับทั้งปีทั้งชาติ พูดง่ายๆว่าทุ้มต้อง INVICIBLE (ล่องหน)
3. ทุ้มที่ดีต้องมีรายละเอียดของหัวโน้ตเสียงต่ำ ไม่มัวหรือคลุมเครือ หางเสียงต้องค่อยลงแล้วหยุดทันที ไม่กระเพื่อม ค้าง จนไปตีกับหัวโน้ตตัวต่อไปต้องมีเสียงตี,กระทบ รู้ว่าอะไรกระทบกับอะไร ไม่ใช่เหมือนหุ้มผ้า
4. ทุ้มที่ดีต้องฉับไว ไม่เอื่อยเฉื่อย ขยับเร็ว,หยุดเร็วเด็ดขาด มีช่องไฟระหว่างโน้ต มีความสงัด
5. ทุ้มที่ดีต้องมีทรวดทรง (3D) ไม่ใช่เป็นก้อนสี่เหลี่ยมหรือแบนเป็นไม้หน้าสาม ต้องนิ่งไม่วอกแวกมีทรวดทรงที่ ชัดเจน ตั้งแต่คีย์ต่ำถึงคีย์สูง
6. ทุ้มต้องกระชับ หยุดได้ทันที ไม่มีการสั่นค้างหยอดท้ายแต่ต้องไม่ห้วน ต้องมีความกังวาน ไม่แห้ง (ความกังวานต่างจากการสั่นค้าง)
7. ทุ้มที่ดีต้องเกลี้ยงสะอาด ปลอดจากการสั่นกระพือใดๆไม่ว่าจากโครงสร้างของตัวดอกเอง หรือจากตัวตู้หรือจากความผิดเพี้ยน (DISTORTION) จากดอก,จากตัวตู้,จากภาคขยายเสียง